"Yaxşı bir film de, baxım"

Bəlkə bloqum kiminsə qarşısına çıxar və həmin adam da “yaxşı bir film de, baxım” havasında olar. Bu yazı ilə mən ona nəsə çatdıra bilsəm, oturub bu filmə baxar, vaxtı da film axtarmaqla keçməz) Cüzeppe Tornatorenin “1900-ün əfsanəsi” filmindən bəhs edirəm. Rejissor haqqında bir ip ucu verim: məşhur “Malena” və “Yeni kinoteatr “Paradiso”nu ərsəyə gətirən o möhtəşəm adam.

Əhvalat Atlantik okeanında, Avropadan Amerikaya sərnişin daşıyan “Virginian” adlı gəmidə başlayır. Gəminin işçilərindən biri qaradərili Danny restoranda körpə uşaq tapır. Uşağı böyütmək qərarına gəlir. Adını nə qoyum deyə fikirləşəndə təsadüfən uşağı tapdığı ilə uyğun 1900 qoyur. Günlərin bir günü uşaq hələ balaca ikən Danny gəmidə bir qəza nəticəsində həyatını itirir. Uşaq gəmidəkilərin himayəsində, elə gəmidəcə, quruya ayaq basmadan yaşayır. Bir gün gecə gəmidəkilər yatanda o  zalda pianoda öz-özünə ifa etməyə başlayır. Beləcə, bu balacanın heç yerdə öyrənmədiyi gizli və qeyri-adi istedadı kəşf olunur.1900 böyüyür və çox məşhur pianoçu olur.Onun istedadını okean dalğaları ilə qurudakılara çatdırır, hər yerdən onun ifalarını dinləməyə,onu görməyə gəlirlər. 1900 daha bir qeyri-adiliyi isə heç vaxt quruya ayaq basmamasıdır. İllər keçir, qoca “Virginian”I hamı tərk edir, bircə 1900-dən başqa. Gəmini partlatmaq istəyəndə onun ən yaxın dostu, çoxdan gəmini tərk etmiş trumpetçi Max gəlib onu tapır və onu  gəmini tərk etməyə razı salmağa çalışır. Və filmin ən maraqlı, ən yaddaqalan, düşündürücü hissəsini izləyirik. İki bir-birini çox yaxşı tanıyan dostun dialoqunu.

(Filmi türkcə izlədiyimdən türkcə də paylaşıram)

-          Max:  “Benimle gel, 1900, büyük patlamayı rıhtımdan izleyelim ve sonra sıfırdan başlayalım, bazen en geriye, başa dönmen gerekebilir, 1900.İyi bir öykün ve onu anlatacak bir kimsen oldukça gerçekten işin bitmemiştir, unuttun mu bunu bana sen söylemiştin. Şimdi anlatacak ne çok öykün vardır senin düşünsene. Dünya senin her sözünü can kulağıyla dinleyecek. Müziğine deli olacaklar inan bana, tüm şehir...”

-          1900: “Tüm bu şehir sonunu göremiyorsun. Son, lütfen, lütfen bana onun sonu nerde gösterir misin?Şu geminin iskelesinde her şey güzeldi ve paltomun içinde ben de muhteşemdim, çok yakışıklıydım ve harika görünüyordum ve gemiyi terk etmek konusunda hiç tereddütüm yoktu. Sorun yoktu. Beni durduran gördüklerim değildi, Max, beni durduran görmediklerimdi. Bunu anlayabiliyor musun? Görmediklerim. Bu koca şehirde sondan başka her şey vardı, ama bir sonu yoktu.Görmediğim şeyse, bütün her şeyin nerde son bulduğuydu. Dünyanın sonu. Piyanoyu ele alalım.tuşlar başlar.. tuşlar biter.. Bilirsin ki onlardan seksensekiz tane vardır, hiçbiri sana farklı bir şey söylemez. Onlar sınırsız değildir. Sınırsız olan sensindir. Ve bu seksensekiz tuş üzerinde yapabildiğin müzik sınırsızdır. Ben bundan hoşlanıyorum. Bununla yaşayabilirim.Beni geminin iskelesine getiriyorsun ve önüme milyonlarca tuşu olan bir piyanoyu itiyorsun. Bu piyanonun tuşları sınırsız. Eğer sınırsız sayıda tuşu varsa o piyanoda çalabileceğin hiçbir müzik yoktur,bu, tanrının piyanosu. Tanrının caddeleri, görmüyor musun, orada binlerce cadde vardı. Nasıl yapıyorsunuz, yalnızca birini nasıl seçiyorsunuz? Bir tek kadın. Bir tek ev. Kendinin diyebileceğin bir toprak parçası ve seyredebileceğin bir tek manzara. Ölmek için bir tek yol. Bütün bu dünya nerede biteceğini bilmeden üstüne yükleniyor. Nerede sona erebileceğini bile bilmiyorsun.Yalnızca bunu düşünerek parçalanacağından hiç korkmadın mı? Onun içinde yaşamanın muazzamlığını...Ben bu gemide doğdum ve dünya benim yanımdan gelip geçti. Ama her seferinde ikibin kişi. Ve burda arzular vardı. Ama asla geminin pruvasıyla kıçı arasına sığdırabileceğinden daha fazlası değil. Mutluluğunu sınırsız olmayan bir piyano çalarak yaşarsın. Ben bu şekilde yaşamayı öğrendim. Kara.. kara benim için fazla büyük bir gemi. Çok güzel bir kadın. Çok uzun bir yolculuk. Çok yoğun bir parfüm. Onun müziğini nasıl yapacağımı bilmiyorum. Bu gemiden ayrılamam ben. En iyisi yaşamıma burda nokta koymak. Hem ben hiçkimse için var olmadım. Sen bir istisnasın, Max. Sen burda olduğumu bilen tek kişisin. Sen azınlıksın.Ve buna alışsan iyi edersin. Affet beni, dostum. Ama burdan ayrılmıyorum"…

Filmin haqqına girib də, təkcə bu hissəni nəzərə çarptırdım. Düzdür, bu, tamaşaçıların da yaddaşında uzunmüddət qalacaq hissədir. Amma filmdə yaddaqalan kiçik detallar, maraqlı dialoqlar çoxdur. Məsələn: uşaq vaxtı 1900-lə Danny arasında keçən dialoq:

-1900:  Danny, anne ne demek?

-Danny: Anne bir attır, atların en iyisidir, liderdir, anneye oynarsan sırtın hiç bir zaman yere gelmez.

-1900:  Danny, yetimhane ne demek?

-Danny: Yetimhane  çocuğu olmayan yetişkinlerin gittikleri hapishane gibi bir yerdir.

-1900: Yani ben olmasaydım seni yetimhaneye mi koyacaklardı?

-Danny-Evet dostum.

Tim Rothun möhtəşəm aktyorluğu, Ennio Morriconenin unudulmaz musiqiləri ilə bu film uzun müddət ağlınızda qalacaq.