Zülfü Livanelinin "Mutluluk"u

Oktyabrın növbəti kitabı da Zülfü Livanelinin “Mutluluk”u oldu. Zülfü Livanelinin mahnıları bir çox dinləyicinin könlünə yol tapıb. Elə təkcə “Güneş topla benim için” mahnısı bir çoxlarının sevimlisi olub. Onun yazıçılıq istedadını bu il öyrənmiş oldum. Araşdırdığımda məlum oldu ki, yazıçı Türkiyədə sevilərək oxunur. Zülfü Livanelini “Serenad” əsəri ilə oxumaq istəyirdim, amma qarşıma “Mutluluk” çıxdı, mən də onu geri qaytarsam, mutluluk məndən üz döndərər deyə düşündüm ))

Kitabı bəyəndim. Yazıçının axıcı dili, dəst- xətti, hekayəçiliyi var. Oxucunu intizarda, maraqda saxlaya bilir. Yazıçı kitabda Türkiyəni əsrlərdir, elə bu gün də narahat edən problemlərdən bəhs edir, çirkinliklərin  fərqinə vardırır, düşündürür.

Roman təkcə maddi sıxıntısı olan, adət-ənənə, namus basqıları altında qalıb, yarı-yarımçıq qalan insanların deyil, həyatda yaxşı mövqe tutmuş, yaxşı işi, ailəsi, həsəd aparılacaq çevrəsi, yaşamı olanların da əskikliklərini anladır.

Türkiyədə əsrlərdir davam edən, kök salmış namus cinayətləri, təcavüzə uğrayan qızlar, onların öz yaxınlarının əli ilə öldürülməsi, qızların öz cinsiyyət orqanından iyrənməsi, nifrət edilməsi ruhunda böyüdülməsi, əsgər gedən oğlanların arvadlarına onların atalarının, əmilərinin yiyələnməsi, “ər kötəyi” yəyən qadınlar, pozğun təriqət şeyxləri, xürafat, mühafizəkarlığın iliklərinədək  yeridilən insanların bir ümidlə İstanbula, böyük şəhərlərə qaçışı və s. Yarı türk, yarı kürd yaşayan bir qəsəbədə uşaqlıqdan bir yerdə böyüyən, oynayan, dost olan insanların dağlarda döyüş bölgəsində bir-birilərini qana qəltan etmələri, döyüş bölgəsində minaya düşüb şikəst olan insan dramı, tək ümidi  qoyunları, eşşəkləri olan insanların elini-obasını atıb yanan kəndlərdən qaçmaları ürəkağrıdıcıdır.

Van gölü sahillərindəki Suluca bölgəsində yaşayan anadan yetim qız Meryem şeyx əmisi tərəfindən təcavüzə uğrayır və qızı əbədiyyən susdurmaq, bu sirri özü ilə bərabər torpağa aparması üçün onu öz oğlunun əli ilə öldürtmə “fərmanı” verir. Qızı İstanbula aparan əmisi oğlu Cemal qızı öldürə bilmir, bacarmır. Bu ilikilin yolları yaxşı işi,ailəsi, çevrəsi,özünə görə sərvəti olan, amma heç cür tamamlana bilməyən, öz axarını tapa bilməyən,yaşamına üsyan edən, həyatdan qaçan, bəlkə də yaşamaq üçün qaçan  professor İrfan Kurudalla kəsişir. Professor zəngin həyatını, indiyədək qazandıqlarını geridə qoyub tək-tənha dəniz səyahətinə çıxır.”İnsan insanın zəhərini alır” deyimi altında bu üçlü bir-birinə sığınırlar. Professor balaca bədbəxt Meryemin həyatının dönüş nöqtəsi olur...

Kimse hayatından memnun değil. Herkes derin bir huzursuzluk içinde kıvranıyor; daha iyi bir hayata ulaşmak istiyor, ama o yeni hayatın ne olduğunun da farkında değil. Tarifi yok; dolayısıyla toplumun mitolojisi ve ideali de yok.

Zengin bir ailede doğmuş ve hayatı boyunca para sıkıntısı çekmemiş insanlar ile, sonradan rahata kavuşanlar hemen ayrışıyordu. Profesör, ne kadar zengin olursa olsun, bir adamın sıkıntılı bir çocukluk geçirip geçirmediğini hemen anlayabilirdi. Galiba yoksul çocukluk günleri, bir insana ömür boyunca silinmeyecek bir damga vuruyordu.

Nedense Türk halkı sünnetin çok iyi bir şey olduğuna inanır ve bunu büyük bir temizlik sayardı. Oysa İrfan, Türk erkeği denilen türün hayatı boyunca devam eden kadına tapma ve kadın düşmanlığı çelişkisinin, küçük yaşta geçirilen bu sünnet travmasına bağlı olduğunu düşünüyordu.

Bir an önce hayatını değiştirme isteği sadece ölüm korkusundan değil, değerli hiçbir şey yapmadan göçüp gidecek olmasından kaynaklanıyordu belki de. Uyuyan Endymion gibi kendi kaderini belirleme cezasına çarptırılmış olma duygusu, bu dünyaya en ufak bir çentik bile çizemeden geçip gitme korkusunun yarattığı bir şeydi.

Cumhuriyet dönemi, Osmanlı’dan bir soylu sınıfı devralamamış, bu da İstanbul “elit”i denilen, parası bol ama yaşam kültürü bakımından lümpen, acayip bir kesimin doğmasına yol açmıştı.

Bütün insanlar gibi bir ömür boyu yaşamın, gerçekten mutlu ve başarılı yaşamın başlayacağı günü bekleyip de bir gün aniden o noktayı çoktan aşmış olduğunu ve artık ölüme gittiğini anlayan bir adam ne hisseder diye düşünüyordu profesör; yürek çöküntüsü mü? Evet!

Askerde kendilerine, öldürecekleri düşmanın ‘insan olmadığı’ öğretiliyordu. İnsan değildi onlar, başka bir şeydiler. Önünde duran da artık çocukluğunu bildiği küçük kız değildi, bir kadındı, hem de lekelenmiş, boğazına kadar günaha batmış, ailesinin yüzünü yere indirmiş, …

Aile bu utançla yaşayamazdı ve asırlardan beri bu işin kuralı konmuş, cezası belirlenmişti. Allah’ın isteğiydi bu…

Kız 13-14, bilemedin 15 yaşında görünüyordu. Amerika’da bu yaştaki bir kızı hafifçe okşamak bile hapisle sonuçlanır ve insan sapık damgası yerdi. Ama Anadolu köylerinde yaşlı erkekler hep çocuk kızları alırlardı altlarına. Buna da kimse sesini çıkarmazdı.

Normal insanların niye güvenli toprakları terk etmediğini, niye kendilerini maceraya açmadıklarını çok iyi anlamıştı artık. Mülkiyetleri kendilerine ait hapishanelerde kalmalarının tek nedeni güvenlikti. Evleri ve eşyaları, koltuk takımları, kanepeleri, yemek masaları, yemek takımları, gümüşleri, kristalleri onların dışarı çıkmalarını engelleme değil, tam tersine büyük bir tehlikeye karşı koruma görevi üstlenmişti. Hangi tehlike mi? Kendileri! Kurulu düzen, insanın kendi kendisiyle karşılaşmasını engelliyordu.

Büyükelçi, "İnsanoğlu, homo erectus olduğu andan itibaren kadınların vajinası daraldı," dedi. "Buyüzden insanın dişisi çok zor doğurur. Hamileliği ağır geçer, bebeği de diğer hayvan yavruları gibidoğar doğmaz yürüyemez. Bakıma ihtiyacı vardır. Eee mağarada geçen uzun hamilelik ve annelikgünlerinde aileyi kim besleyecek, kim av eti getirecek? Tabii ki bir erkek. Kendisini o aileye adamış bir adam. Bu sebeple mağara devrinden beri dünyanın bütün kadınları, bütün erkeklere üç soru sorarlar: Nereye gidiyorsun? Ne zaman geleceksin? Beni seviyor musun? Bu iş mağara

devrinde böyleydi, günümüzün New York'unda da, Paris' inde de, İstanbul'unda da böyle!"

Türkiye'nin burjuvası, tam anlamıyla burjuva olamamıştı çünkü para kazandığı zaman ona yol gösterecek, zevklerini inceltecek ve yaşam kültürünü öğretecek bir aristokrasi yoktu önünde.