Ərdəbil səfərim haqda qeydlərim

   Çox qəribə də olsa İrana getmədən öncə bu ölkəni XVII əsrin Azərbaycanı kimi təsəvvür edirdim.Bəlkə də haqlı idim.Çünki  çoxları danışırdı ki,burda qadının bir teli görünsə,daş-qalaq edirlər.. və sair bu kimi “qorxunc faktlar”..Təbii,mənim də qorxmağa haqqım var idi. Hələ düşünürdüm ki,ordan sağ qayıtmayacağam.Elə yolboyu necə meydana gətirildiyimi,hamının niftət dolu baxışlarını,sonra mənə atılan,üz-gözünü parçalayan daşları xəyalımda canlandırıb dramatik bir sujet qururdum..

 Səfərimiz Ərdəbilə idi.çadra,uzun köynək filan alıb yola düzəldik.Sərhəddə paltarlarımızı dəyişməli idik. Paltarlarımızı dəyişəndə çadrayla əməlli-başlı  “yaraqlanıb-yasaqlandım ”.Saçımın bir teli belə çadradan çıxmamalı idi,axı ona görə daş-qalaq ola bilərdim..

Sərhəddə bizimkilərin insanlarla necə vəhşicəsinə davranması adamı dəhşətə gətirirdi. Təbii,orda bir az onlara xox gələn,savadlı adamlardan qorxur və onları tez keçirirdilər.Amma al-verə gedən insanlarla itə davrandıqları kimi davranırdılar.Yazıqlar heç səslərini də çıxara bilmirdilər..

İran tərəfdə isə hər şey qayda-qanuna uyğun şəkildə həyata keçirilirdi,nə olursa olsun,növbə pozulmamalı idi.Farslar ədəb-ərkan,soyuqqanlılıqla işlərini icra edirdilər..Fərq böyük idi,təbii, bunu görmək lazımdı..

Ərdəbil dağlıq yerdi.İran Astarasından ora  saat yarımliq yol olar.İki dağ arası ilə elə gözəl yol salıblar ki,özünü dünyadan təcrid edən ölkənin qüdrətinə “əhsən”deyirsən.Oralar mənə Leriki xatırlatdı ən çox.Bəlkə ona görə,bəlkə də ulu babamın Ərdəbildən olmasına görə idi,bilmirəm, bura mənə çox doğma gəldi,vətəndən ayrılmağımı heç hiss etmədim.

  Ərdəbilə orucluq vaxtı getmişdik.atam  orda müayinədən keçməli idi deyə həkimin qəbuluna düşmək üçün növbəyə yazılmışdı,biz də gözləyirdik.Yol gəlmişdik,hamımız ac idik.Ayaqüstü nəsə yeyəndə hamının bizə maraq və təəccüblə baxdığını gördüm.”Görəsən,bunlar yemək də  yemirlər?”deyib qara-qara düşünürdüm.Həə,əsl səbəbi sonra öyrəndik-geri qayıdanda.Axı orucluq vaxtı orda çoxu oruc tutur və ictimai yerlərdə oruc tutmayanların yemək yeyib lap  susuzluqdan ölsələr belə su içmələri qadağandı.Qayıdanda zarafatyana deyirdim ki,qarın qardaş bizi az qala daş-qalaq etdirəcəkdi.

 İranda ictimai yerlərdə insanların sakitliyi,astadan danışmaları,bir-birinə hörmət etmələri( xüsusilə qadınlara),bir ünvanı soruşanda hətta ora qədər sənə bələdçilik etmələri,mehribançılıqları çox xoş idi.Və nə olur-olsun,İrana bu cəhətinə görə hörmət etməyə,sevməyə dəyər.əslində,bu fikrim çoxlarını qıcıqlandıra bilər,amma deyim ki,mənə elə gəlir ki,ordakı azərbaycanlılara( P.S.onlar özlərini  türklər adlandırırlar) mədəniyyəti farslar öyrədib.Yox, əgər elə deyilsə,bəs bu taylı Azərbaycanda vəziyyət niyə eyni deyil?!

 Farslar qanunpərəstdilər.Bunu hər yerdə hiss etmək olurdu.orda “atanşiklər”,sənə kələk gəlmək istəyənlər bizimkilər idi,biz belə gördük,şahid olduq.Ona görə də bəzilərinin “bizimkiləri asırlar-kəsirlər” demələri çox absurddu.Atamın tümənlərdən yaxşı başı çıxmadığını  görüb kələk gəlmişdilər.Fars polisinə şikayət edəndə həmin adam yalvarıb-yaxarmışdı,əgər atam şikayətçi olsaydı,o adam elə həmin dəqiqə cəzasını alacaqdı..

Iranda ən bəyəndiyim bir nüans kişilərin qadınlara qarşı həddindən artıq diqqətli,mədəni olmaları idi.bunun nədən irəli gəldiyini bilmirəm.Bəlkə də ənənə belə gəlir..

 Bir də ki,heç də tel görünəndə asıb-kəsmirlər.Qadınlar bizimkilərdən fərqli olaraq, örtünəndə rəngbərəng geyinib çadrasını gül-çiçək formasına salmırlar.Yayda da uzun və enli plaş geyinir,yaylıq və ya qara çadrayla başlarını örtürlər.Başın təpəsi,boyun örtülü olur,amma tellərini də diqqət çəkmək üçün çölə çıxarırlar J

İran haqqında yanlış təsəvvürlərimin bir çoxu yerlə-yeksan olmuşdu.Məsələn,mən ora gedəndə düşünürdüm ki,iran qadınları kosmetikadan istifadə etmir,amma əməlli-başlı bəzənir,gözəlliklərinin qayğısına qalır,maşın sürürlər.Bir də nə qədər gülməli olsa da ayağımı ayağımın üstünə aşırmaqdan belə ehtiyyat edirdim.Orda hətta əl-ələ gəzən oğlan və qızlar da qarşıma çıxdı.Artıq onların kəbiinli ya kəbinsiz olmaları böyüklərinin işidi J

 Ərdəbildə ən çox bir şeyə kövrəlmişdim.heç vaxt Bakı adını bu qədər həsrətlə,nisgillə eşitməmişdim..Bizim geyimlərimizdən o dəqiqə tanıyırdılar,dəqiqləşdirmək üçün maraqlanır,ya da eləcə “bakılı turistlər” deyirdilər.Amma ən kədərlisi onların Bakı adını tələffüs və ifadə etmələri idi. O taylı-bu taylı Azərbaycan deyimini o vaxt daha yaxşı anlamışdım..Bakıdan uzaqlığımı,buranın doğma, amma bir az da qürbət olduğunu duymuşdum..Gecə olunca bütün ailəmin yanımda olmasına baxmayaraq qəribsəmişdim..

 (P.S.yazdıqlarıma görə yəqin ki,kimlərsə mənə irad tuta,”yox,əslində elə deyil,belədi”deyə bilər.Bəlkə də kimlərsə deyə bilər ki,yazımda İrana sevgimi ortaya qoymuşam.Bu fikirlər mənə elə də maraqlı deyil,amma hər halda,dinləmək də bir mədəniyyətdi J Yazdıqlarım gördüklərimə əsaslanıb.Nə görmüşəm,şahidi olmuşam,onu da yazmışam.Əgər bu ölkə,insanları mənim qarşıma xoşluqla çıxıblarsa,mən orda artıq-əskik nəsə görməmişəmsə,onda başqalarının gördüklərinə əsaslanıb bu ölkə haqqında tənqidi nəsə yazmağım alçaqlıqdan başqa bir şey olmaz.)