İran filmlərinin iç üzü

2012- ci ildə Əsgər Fərhadinin “Ayrılıq” filmi “Ən yaxşı xarici film” nominasiyasında Oskara layiq görüləndən sonra İran filmlərinə diqqət daha da artdı. Dünya siyasətin toz-dumanına bürünən düşmən hədəfə diqqətlə baxmağa başladı. Bu dəfə sənətə, mədəniyyətə yönəldi baxışlar. Düzdür, inqilabdan sonra İran kinosu özünə müəyyən axar tapıb irəliləyirdi, amma xüsusilə, 90-cı illərdə öz yüksəlişini qeyd etdi. 1997- ci ildə Abbas Kiyarüstəminin “Taste of cherry” (“Gilasın dadı”) filminin “Qızıl palma”ya layiq görülməsi İran kinosunun dönüş nöqtəsi kimi dəyərləndirilir. Kiyarüstəmi ilə yanaşı, Mohsen Maxmalbaf, Bəhman Qobadi, Əsgər Fərhadi, Cəfər Pənahi, Məcid Məcidi və s.kimi rejissorlarla İran kinosu özünə sağlam vəsiqə qazanmış oldu.

Floberin başıbəlalı Madam Bovarisi

Bu kitab insan beynini ən çox inkişaf etdirən, oxunması vacib, XIX əsrin mühüm romanları kimi müxtəlif siyahılara yol tapa bilib. Qərb ədəbiyyatının klassikası olan bu kitabı Flober “iynə ilə quyu qazmaq” məsəli kimi 5 ilə (1851- 56) ərsəyə gətirib. Amma əsər nəşr olunduqdan sonra ona “mənəviyyata zidd” damğası vurulur, yazıçı isə  əxlaqsızlığa təşviq, fransız qadınlarını təhqir etməsinə görə məhkəməlik olur. Flober şah əsərinə yaxşı bəraət qazandırır:  “O sağdır. Madam Bovari mənəm. Əgər o xanım fiziki cəhətdən təhqir olunubsa, mən bir yazıçı kimi təhqir olunmuşam”.

V.Naboov yazırdı: “ Flober olmadan Fransada Prust, İrlandiyada C.Coys, Rusiyada isə Çexov olmazdı”.Bu üç dahinin, ən azı, Çexovun qüdrətinə bələd olan oxucu Nabokovun nə dediyini yaxşı anlayar. Flober indiyədək oxuduqlarım içində öz qəhrəmanlarını ən çox lağa qoyan, onlara istehza edən zalım yazıçıdır J

"Dorian Qreyin portreti". Ruhunu şeytana satan obraz

Oskar Uayldın yeganə romanı 1891- ci ildə nəşr olunan “Dorian Qreyin portreti”dir. Bu  dünyaşöhrətli əsərin bir az keşməkeşli taleyi olub. Belə ki, tənqidçilər yazıçının əxlaqsızlığı ucaltdığı iddiasını irəli sürüblər. Hətta Dorianın özünü məhvə məhkum etməsi də bu “damğa”nı əsər üzərindən qaldıra bilmir. Uayld sənətin özünün də əxlaqdan kənarda qaldığını və Dorianın günahını hamının görəcəyini inadla israr edib vaxtilə bu “əxlaqsız” romanına qahmar çıxır, amma nəticəsiz qalır. Yalnız bir neçə il öncə işıq üzü görməsindən 120 il sonra bu əsər senzurasız nəşr olundu.

Yazıçının “Faust” dan təsirləndiyi açıq-aydın görünür. Faust sonsuz elm üçün ruhunu şeytana satmışdısa, Dorian Qrey gözəllik və əbədi gənclik uğrunda şeytanla razılığa gəlir, ruhunu kirlədir.

Şərqi Qərbə tanıdan yazar. Amin Maalufun qələmindən Afrikalı Leo roman

Türk oxucularının ən çox bəyəndikləri kitablardan biri də Amin Maalufun “Afrikalı Leo” romanıdır. Tərifini çox eşitmişdim, nəhayət ki, ilin ilk kitabı kimi bu ilin oxunacaqları siyahısında adını yazdırdı. “Səmərqənd”dən sonra bir daha bu yazarı çox bəyəndim. İndidən klassikaya çevrilən, Ərəb-fransız dostluq mükafatına layiq görülən bu əsər Maalufun ilk romanıdır. Şərqi Qərbə anladan yazar kimi tanınan Maaluf “Afrikalı Leo”dan belə yazır: “"Afrikalı Leo, gerçek bir yaşam öyküsünden çıkarılmış düşsel bir yaşamöyküsü: "Bir berberin sünnet ettiği, bir Papazın vaftiz ettiği" Hasan ibn Muhammed el-Vezzan ez Zeyyati namıdiğer Giovanni Leone de Medici'nin, Leo Africanus yani Afrikalı Leo'nun özyaşamöyküsü - yazmış olsaydı yazacağı gibi...”

Türk oxucularının ən çox bəyəndikləri kitablardan biri də Amin Maalufun “Afrikalı Leo” romanıdır. Tərifini çox eşitmişdim, nəhayət ki, ilin ilk kitabı kimi bu ilin oxunacaqları siyahısında adını yazdırdı. “Səmərqənd”dən sonra bir daha bu yazarı çox bəyəndim. İndidən klassikaya çevrilən, Ərəb-fransız dostluq mükafatına layiq görülən bu əsər Maalufun ilk romanıdır. Şərqi Qərbə anladan yazar kimi tanınan Maaluf “Afrikalı Leo”dan belə yazır: “"Afrikalı Leo, gerçek bir yaşam öyküsünden çıkarılmış düşsel bir yaşamöyküsü: "Bir berberin sünnet ettiği, bir Papazın vaftiz ettiği" Hasan ibn Muhammed el-Vezzan ez Zeyyati namıdiğer Giovanni Leone de Medici'nin, Leo Africanus yani Afrikalı Leo'nun özyaşamöyküsü - yazmış olsaydı yazacağı gibi...” Göründüyü kimi, romanın baş qəhrəmanı tarixdə yaşamış bir insan olub. İnternetdə araşdıranda Joannes Leo Africanus, başqa adla əl-Həsən ibn Məhəmməd əl-Wəzzan əl-Fəsi ərəb diplomat və yazıçı olub.Ən mühüm əsəri Şimali Afrikanın coğrafiyasından bəhs edən “Afrikanın tanıtımı” (Descrittione dell’Africa) adlı kitabdır.Həyatı haqqında məlum olanların hamısı əsərlərində olan avtobioqrafik məlumatlardır.

“Səmərqənd”də olduğu kimi, bu kitab da bizi tarixin ucsuz-bucaqsız dönəmlərinin bir qisminə aparır. Romanın baş qəhrəmanı-1489-cu ildə Qranadada dünyaya gələn Həsən 1488- ci ildən 1527- ci ilədək hər il yaşadıqlarını, valideynlərindən, dayısından eşitdiklərini tarixləri ilə birgə oğluna yazır.Beləliklə, Həsənin əhvalatı XV əsrdə İspaniya-Qranadada başlayır və Əndəlus müsəlmanlarının köçü ilə davam edir. Belə ki, tarixdən də məlum olduğu kimi, Araqon kralı Ferdinand və Kastiliya kraliçası İzabеlla evlənərək vahid İspaniya dövlətinin təməlini qoyur və müsəlmanlara qarşı birləşirlər. Bağlanan müqaviləyə görə, müsəlman və yəhudilərə toxunulmayacaqdı. Amma qısa zaman sonra əvvəlcə yəhudilərə, sonra isə müsəlmanlara Qranadadan köç etmək üçün vaxt verilir. Qalanlar yalnız dinlərini dəyişib xristian olmaqla yaşaya bilərdilər.İnsanlar olar-olmazlarını satıb köç etməyə başlayır. Qranadada qalan son müsəlman və yəhudilər isə illərlə min cür müsibətə sinə gərməli olur. Köçkünlər ömürlərinin sonunadək oradakı evlərinin açarlarını son ümid kimi özlərində saxlayır və nə vaxtsa böyük türkün, yəni osmanlıların Qranadanı qurtarmasını gözləyirlər.

Həsənin ailəsi də Fəsə köçməli olur.Burada o, uşaqlıq və gəncliyinin bir hissəsini yaşayır. Təhsil alır, dayısı ilə ilk uzaq səfərlərə çıxır və sultana yaxın adamlardan biri olur.Tarixi və Həsənin həyatındakı hadisələr bir-birini əvəz edir və yerini Qahirə illəri alır. Həsən Qahirəyə taunun ən fəlakətli, insanların canını ölümdən qurtarmaq üçün köç etdiyi bir vaxtda gəlib çıxır. Sonrakı səhifələrdə o, Yavuz Səlimin zülmündən Qahirəyə qaçan, burada taundan ölən qardaşı oğlu Ələddinin dul qadını Nurla evlənir. Nurun oğlu- Sultan Səlimin qılıncından qoruduğu osmanlı vəliəhdi Bəyazidi oğulluğuna götürür. Həsən diplomat kimi İstanbula, Osmanlı sarayınadək gedib çıxır, Yavuz Səlimlə görüşür. Sonralar osmanlılar Qahirəni ələ keçirir və Həsənin siciliyalı piratlar tərəfindən oğurlanıb Romaya gətirilməsi ilə Qahirə illəri başa çatır. Romada isə o,  papaya hədiyyə olunur, həm müəllim, həm şagird olub bir çox dilləri öyrənir, vəftiz olunur və Giovanni Leone de Medici adı ilə papanın ən yaxın adamlarından biri olur və sairə və ilaxır.. Beləcə, Amin Maalufun toxuduğu uçan xalça bizi bir Granadadan Fəsə, Məkkəyə, Qahirəyə, İstanbula, Romayadək gəzdirir..

Kitabdan çıxarışlar:

"Ölüm bir kutlamadır. Sık sık cenaze törenlerinde, kadın olsun, erkek olsun, insanların ölümü lanetlediğine tanık oluyorum. Fakat ölüm Ulu Tanrı'nın bizlere bir armağanıdır. Ve O'ndan gelen bir şeyi kul lanetleyemez. Armağan sözcüğü size aykırı mı geliyor? Fakat bu bir gerçek. Fakat ölüm eğer kaçınılmaz olmasaydı insan bütün yaşamını ondan uzak durmaya adayacaktı. Hiçbir tehlikeyi göze almayacak, hiçbir girişimde bulunmayacak, hiçbir işe el atmayacak, hiçbir girişimde bulunmayacak, yeni bir şey yapmayacaktı. Yaşam sürekli bir uyuşukluk olacaktı. Evet kardeşlerim, Tanrı'ya bize ölümü armağan ettiği için şükredelim; çünkü yaşam ölümle anlam kazanıyor. Günün anlamı olması için gece, konuşmanın anlamı olması için sessizlik, barışın anlamı olması için savaş gereklidir. O'na dinlenmenin ve neşenin anlamlı olması için bize kaygı ve tedirginlik gösterdiği için de şükredelim. O'na şükredelim, çünkü O'nun bilgeliği sonsuzdur."

“Aşk, bir kuyunun kıyısında susuzluktur. Aşk çiçektir, meyve değil.”

"Eğer insan Ulu Tanrı'nın buyruklarına uymazsa bunu gizlice yapmalı, çünkü işlediği günahı sergilemek iki kat günahdır.”

“Bir toplum en güçsüz bireyini yalnız bıraktığı anda dağılmaya başlar”

“Öyle yalanlar var ki, onlardan ağızdan çok kulaklar sorumludur”

“Tanrıya beni uğursuzluklardan koruması için dua etmiyorum. Böyle durumlarda beni umutsuzluktan koruması için dua ediyorum. Inan, Tanrı bil elini bıraksa, öteki elini tutar.

“haftalar boyu boşluğu dolduran, duvarlara ve insanlara güven veren, zamanı belirleyen ezan sesini duymadan yaşamak”

“İnsanlar yabansı bir alışkanlıkla kendilerini korkutan hayvanların adını alırlar, kendilerine bağlı olan hayvanların adlarını hiç almazlar. İnsanlar kendilerine kurt denmesinden hoşlanırlar da köpek  denmesinden hoşlanmazlar”

“Yaşlılık ölüme, çocukluktan daha yakın değildir.”

“Bedevi bir kadına bir gün en çok hangi çocuğunu sevdiğini sormuşlar. Kadın şöyle yanıt vermiş: “Hasta olanı iyileşene kadar, en küçüğünü büyüyene kadar, yolda olanı da eve dönene kadar.”

“Bir insan ister altın, ister akıl yönünden varsıl olsun, bunlardan yoksun olanlarla konuşurken çok dikkatli olmalıdır.Her erkeğin, bu arada babamın da, mutluluğu yakalamak için yanlış yollara da sapmaya hakkı olduğunu ancak saçlarıma aklar düştüğü zaman anladım. Ancak o zaman onun yanlışlarına saygı duymaya başladım. Senin de benim yanlışlarıma benzer saygıyı duymanı dilerim oğlum. Senin de kimi zamanlar böyle yanlışlara düşmeni dilerim. Ve umarım sen de acımasızlık noktasına varana dek seversin ve dilerim sen de yaşamın soylu çekiciliklerini uzun süre algılayabilesin.”

“Nereye gidersen git, birileri sana derinin rengini ve dualarını soracak. Onların itkilerini hoşnut etmekten uzak dur! Oğlum, çoğunluk önünde boyun eğmekten kaçın! İster Müslüman, ister Hıristiyan, ister Yahudi olsunlar, seni olduğun gibi kabul etmeliler ya da seni yitirmeyi göze almalılar. İnsanların görüşünü dar bulduğun zaman kendi kendine Tanrı'nın ülkesinin çok geniş olduğunu söyle. Uzaklara gitmek, denizler, sınırlar, ülkeler, inançlar aşmak fırsatı çıktığı zaman hiç duraksama..”

Nə oxudum?

Çox sevdiyim yazıçı E.M.Remarkın növbəti bir kitabını da sevərək oxudum. Nədənsə, bu aralar, hər oxuduğumda, baxdığım filmlərdə yəhudi məsələsi qarşıma çıxır. Bu kitabın da mövzusu Remarkın əksər kitabları kimi yenə də müharibə idi- İkinci dünya müharibəsi. Yəhudi olduqlarına görə Almaniyadan qaçan, başqa ölkələrə sığınan qaçqınların həyatından bəhs edir. Yəhudi qaçqınlar başqa ölkələrdə də rahat ola bilmirlər. Çoxunun pasportu, iş izni olmadığına görə ya başqa ölkələrdə həbs olunur, ya da ölkədən xaric olunurlar. Kitab 1941- ci ildə”Liebe Deinen Nächsten” adı ilə ingilis dilinə çevrilib və ABŞ-da çap olunub.

"Yaxşı bir film de, baxım"

Bəlkə bloqum kiminsə qarşısına çıxar və həmin adam da “yaxşı bir film de, baxım” havasında olar. Bu yazı ilə mən ona nəsə çatdıra bilsəm, oturub bu filmə baxar, vaxtı da film axtarmaqla keçməz) Cüzeppe Tornatorenin “1900-ün əfsanəsi” filmindən bəhs edirəm. Rejissor haqqında bir ip ucu verim: məşhur “Malena” və “Yeni kinoteatr “Paradiso”nu ərsəyə gətirən o möhtəşəm adam.

Zülfü Livanelidən "Serenad". 60 illik sevgi, dənizdəki məzarlıq, krım türklərinin faciəsi

Son vaxtlar oxuduğum ən təsirli, maraqlı və hər kəsə tövsiyə edəcəyim bir  kitab da oldu: Zülfü Livanelinin “Serenad”ı. “Mutluluk” əsərindən sonra Zülfü Livanelini bir yazıçı kimi bəyənmişdim, bu kitab isə onu sevməmə səbəb oldu.İçimdə bir hiss var ki, yazıçının ən yaxşı əsəri elə budur. Amma Zülfü Livanelini oxumağa davam edəcəyəm.Sırada yəqin ki, “Kardeşimin hikayesi” olacaq.

Bu əsər həm ağlatdı məni, həm çox təsirləndirdi, üzümdə təbəssüm də yaratdı, bəzi qəhrəmanları qucaqlatdı da mənə. Amma ən əsası, tarixin tozlu rəflərinə qaldırılmış hadisələri öyrənməmə, yeni- yeni bilgilərlə tanış olmama imkan yaratdı. 484 səhifəlik bir kitabı 2 günə oxudum, amma təsiri çox- çox qalıcı olacaq.

Tornatoreyə sevgilərlə.."Cinema Paradiso" filmi

Dünən gecə bu yaşımadək ən, ən, ən gözəl filmi izləmiş oldum : “Malena”, “1900-ün əfsanəsi” kimi əfsanə filmləri ərsəyə gətirmiş dünyaşöhrətli rejissor Cüzeppe Tornatorenin “Nuovo Cinema Paradiso” (Yeni kinoteatr Paradiso) filmi. 155 dəqiqəlik film, sanki, 4 fəsli yaşadır insana. O qədər səmimi, maraqlı, canayaxındır ki. Bir insanın bir ömrünü “yaşadır”  sənə, kövrəlirsən, gülürsən, ağlayırsan, sevinirsən, təsirlənirsən, düşünürsən və sairə.Film haqqında müsbət “sifətləri” çox yan-yana düzmək olar. Nə vaxtsa övladlarımla, ailəmlə bu filmə baxmağı xəyal edirəm. Və ölmədən öncə baxacağım ilk film bu olacaq. Əslində, həm hər kəsə məsləhət görmək istəyirəm, həm də yox. Çünki çox sevdiyim bu filmə qarşı qısqanclıq var məndə))

Erix Mariya Remark- Lissabonda bir gecə

Remarkın sadəcə 3 əsərini oxumağıma baxmayaraq, o mənim ən sevdiyim yazıçıdır. Bütün əsərlərini dalbadal oxumaq istərdim. Amma qorxuram ki, ondan sonra o, mənim üçün dəyərsiz ola, bezə bilərəm. Ona görə zamanla digərlərini də oxumağı düşünürəm. Remarkın “Zəfər tağı” əsərini məndən kitab məsləhəti alan hər kəsə tövsiyə etmişəm. Və indiyədək heç kəs “oxudum, amma maraqsız idi,bəyənmədim” kimi sözləri deməyib, əksinə çox tərifləyiblər. Remarkı karandaşsız oxumaq qeyri-mümkündür. Karandaşla altından xətt çəkilən cümlələrin ən çox olduğu yazıçılardan biri də Remarkdır. Bu karandaşla qeydlər belə kiçik bir kitaba bərabərdir. Nə isə, Remarkı tərifləyə-tərifləyə sabahlayaram burda)) Ona görə keçək karandaşla seçilən cümlələrə.Çoxdan oxuduğum kitabdır, qeydlərimi bloquma daşıdım.  

Alexandra Cavelius "Leyla- bir bosniyalı qız"

Müharibəni əksər hallarda kişilər anladıb: filmlər çəkilib, əsərlər,məqalələr və s.yazılıb. Amma qadınların anlatdıqlarına daha çox qulaq vermək lazımdır. Məncə, müharibəni yaşamış bütün insanlar əzab çəkiblər, işgəncələr  görüblər. Amma müharibələr qadınlar üçün daha dəhşətli olub. Alexandra Caveliusun “Leyla” əsərini oxuduqdan sonra buna bir daha əmin oldum.Yazımın başlanğıcında deyirəm ki, əsəri oxuyun, bir qadının gözündə müharibənin dəhşətlərini, görünən və görünməyən tərəflərini görün.Birnəfəsə oxuduğum, ürəyimin parçalandığı, insan oğlunun içində necə bir canavarın olduğunu göstərən, müharibəyə bütün hallarda “yox” dedirdən, onun fəlakətlərini,bu gününü və sabahını göstərən, insanların, xüsusilə, qadınların müharibədəki çətinliklərini və ondan sonrakı travmasını göstərən bir kitab.

Çarlz Dikkens "Böyük ümidlər"

Çarlz Dikkensin “Böyük ümidlər” əsərinin təsirindən çıxmamış onun haqqında yazmağa başladım.”Oliver Tvist” Dikkensi uşaqlıqdan bir çoxlarına tanıdıb, sevdirib. Dikkensin belə bir əsəri olduğunu yaxın 1 neçə ildə bildim və bir xeyli axtarmalı oldum. Bəlkə kitabxanalarda taparam deyə çox axtardım, amma çifayda. Deyəsən, “Böyük ümidlər” tam şəkildə dilimizə çevrilməyib, amma rus və türk dillərində satışda asanlıqla tapa bilərsiniz. Təəssüf ki, dilimizə çevrilməyib. Hərçənd çox təəccüblüdür, çünki bu əsər klassikadır, həm də Dikkensin ən çox bəyənilən, sevilən əsəri olub.Bütün zamanların 10 ən yaxşı yazıçısı içində adı keçən Çarlz Dikkensin “Böyük ümidlər”i XIX əsrin 10 ən böyük əsəri siyahısındadır.

Nazim Hikmətin və Canan Tanın Pirayesi

 Bu günlərdə oxuduğum kitab Canan Tanın “Piraye” kitabı oldu. Canan Tanın dəst-xəttinə “Eroinle dans” romanından bələd idim. Bu kitab da su kimi axıb getdi, 2 günə oxundu. Əslində, “Piraye”ni mənə oxudan Nazim Hikmət oldu. Daha doğrusu, Mavi gözlü devin sevgisi, bir çox dillər əzbəri olan, ürəkləri fəth edən sevgi şeirlərinin ünvanı, həyat yoldaşı Piraye oldu. Nazim Hikmətin şeirləri qədər sevgiləri də ölümsüzdür.

Amin Maaluf- Səmərqənd. Səmərqənddən Titanikədək olan tarix.

Maraqla oxuduğum və bitməsini heç istəmədiyim növbəti bir kitabı da tamamladım. Əslən livanlı olan fransız yazıçısı Amin Maalufun “Səmərqənd” kitabı. Amin Maalufun 1983- cü ildə çap olunan ilk əsəri “"Ərəblərin gözüylə xaç yürüşləri" onun dünyada tanınmasına gətirib çıxarıb. Yazıçının klassikaya çevrilən ikinci kitabı və ilk romanı “Afrikalı Leo” isə "Fransız - Ərəb Dostluq Mükafatı"na layiq görülüb. Ona ən böyük şöhrəti isə 1988- ci ildə nəşr etdirdiyi ikinci romanı “Səmərqənd” gətirib. Tarixi romanlar yazarı kimi tanınan Amin Maaluf hazırda Parisdə yaşayır.

Əsər 1072- ci ildə Xəyyamın Səmərqənd hekayəsilə başlayır və 1912- ci ildə Atlantik okeanında- Titanikdə sonlanır.

Titanikdə “Rübailər”. Şərq çiçəyi Qərb baxçasında. Ey Xəyyam, kaş ki, yaşadığımız bu gözəl anları görə bilsəydin”.

Ölmədən öncə

“Başqa bir gün üçün həyatdayıq.”

“Buddistlər həyata yenidən gələcəklərinə inanırlar. Daha yüksək və ya aşağı səviyyədə həyata gəlməyin əvvəlki həyatını necə yaşadığına bağlıdı.”

Həmişə öz-özümə sual vermişəm: həyatımın sona çatdığına bir neçə ay qalsaydı, nə edərdim? Konkret bir cavab verə bilməmişəm. 

“Достучаться до небес”   

(Knockin' on Heaven's Door) filmində həyatlarının son günlərini yaşayan 2 gənc heç vaxt görmədiyi dənizə getmək istəyir və bunun üçün müalicəni yarıda saxlayır, üstəlik, bir maşın da oğurlayıb istəklərinə nail olurlar. Bax, bu əsl cəsarətdir. Onsuz da öləcəksən, heç olmasa, son nəfəsində istədiklərini et. 

İllər sonra tapdığım mahnı

Təxminən 5-6 il öncə bu mahnını radioda dinləmişdim. O vaxt hər gecə radio mahnıları ilə yuxuya gedirdim. Ən çox ictimai radionu dinləyirdim.Bu mahnının da lap sonlarını dinləmə fürsətim olmuşdum. Bircə gönül sözü yadımda qalmışdı, mahnı o qədər tutmuşdu ki məni. Nə mahnının adını, nə kimin oxuduğunu bilirdim. O vaxt da internet istifadəçisi, demək olar ki, deyildim. Ona görə bir az ondan-bundan soruşdum, maraqlandım, heç kəs bilməyincə unudulub getdi mahnı. Üstündən 3 ildən çox bir müddət keçdi və bu mahnını təsadüfən facebookdakı bir səhifədən tapdım. O vaxt necə sevinmişdim, hətta gözlərim də dolmuşdu. Dalbadal dinlədim acgözlüklə. Bu mahnı mənim üçün çox-çox doğmadır ona görə. İllər sonra təsadüfən qarşıma çıxması, sanki, illərdir itirdiyim çox əzizimi, doğmamı tapmağım kimi idi. Dinlədikcə qucaqlayırdım, bağrıma basırdım onu.. Ona görə heç kim bu mahnını məndən çox sevdiyini israr etməsin :) 

Ramiz Rövşəndən seçmələr

Çox sevdiyim şair Ramiz Rövşənin "Nəfəs" kitabını ara-sıra oxuyuram.Şeirə ac olduğum vaxtlarda, sentimentallaşdığımda :) Zövq verir adama..Kitabdakı şeirlərin hərəsindən bir və ya bir neçə misra götürüb yeni şeir düzəltdim :) Şairin əksər şeirlərində "dünya" sözü keçir. Elə mən də o sözün "qulpundan" yapışdım ))

Bu dünya yem bilir məni

Yer üzü gəmirir məni

Dözmək olmur, bıçaq kimi

dünya gözə dirənəndə.

Daha balta kəsməz ağlım kəsəni

dünyanın dadını bilirəm daha.

Beşiyindən qəbrinəcən

bu dünyada “sən” adlanan nə varsa,

sıxılar,yığılar bir adama

Onda bilərsən ki, bu dünya nədi,

acıdı, dadlıdı, onda bilərsən.

...Bu dünyada Allah deyilənin də

Boyu bir addımdı onda bilərsən.

Bir addımın qabağında diz çöküb

hönkür –hönkür ağlayarsan, ölərsən…

Bu dünyanın üzünə örtüldüm qapı kimi.

Dünyada çox şeyə əlim çatmadı,

dərdin yekəsindən yapışa bildim.

Bir dərdim qalmadı özümdən yekə,

bütün dərdlərimdən mən yekə oldum.

Dünyanın yolları qırıldı birdən

birdən ürəyimin dibi göründü..

Məni yedirtməkdən yoruldu dünya

Çörəyi yoruldu, suyu yoruldu...

Bu dünyanın göyündən-

         yerindən də küsmüşəm...

Daha mənə bu dünyada

Nə qaldı ölümdən əziz?...

...əlin heç nəyə çatmayanda

bu dünyadan özünü dər.

Ruhum dur yığış gedirik

Sən yuxarı mən aşağı..

mənim bu dünyayla bir alverim var

hamı öz ömrünü alıb-verəcək

hamı alverdədi,kim tacir deyil?

hamı günahkardı dünyada amma

dünyada heç kəsin günahı yoxdu…

…Dünyayla dalaşmaq asanmış demə,

Çətini dünyayla barışmağımış…

Haçansa keyfinin xoş saatında,

Ilahi, təzədən yadına düşsəm,

Ilahi, təzədən calasan məni

 dünyanın ən gözəl güzgüsü ollam

təzədən dünyaya yollasan məni,

bu adam olmaram, özgəsi ollam..

bu dünyada biz hərəmiz

bir günahın yiyəsiyik

mən gedirəm cəhənnəmə,

ilahi, mənsiz oyna..

dünya, səndən doydum daha

get acları doyuzdur…

...Getdim o dünyaya dəydim qayıtdım

Öldür məni , ölməyə gücüm çatmır,

gücüm çatmır bu dünyadan getməyə..

Ramiz Rövşənin əksər şeirləri dillər əzbəri olub, əksər misraları əzbər bilinir. Şeirləri içərisində az-az rastanan, bəlkə də hələ oxunmamış misraları seçdim:

Qəlbimdəki səbirdən,

 Dözümdən yıxılıram.

Gözümdən yıxıldım, Allah,

Gözüm yaşından yıxıldım.

23 yaşımda məni sevənlər

33 yaşımda sevəmməz daha.

Dar günümə saxlamağa,

Qısılıb ağlamağa

Içimdə salamat yer qalmadı.

Ağlanmayan dərd də var,

Göz yaşından yuxarı.

Bu ögey şəhərdə bütün daşlara,

Bütün ağaclara doğmalaşaram.

Ürəyim həmişə əyində gəzən

Nimdaş paltar kimi süzülüb tamam.

Təkcə gücsüzlüyündən yıxılmır, atam balası,

Arabir gücündən yıxılır adam.

Başını dik tutub gəzdiyi yerdə

Içindən yıxılır adam.

Oxuyur: kişi səsli qadın :)

Kişi səsli qadın. Səsi cinsiyyətinə əks olan əfsanə musiqiçi.. Bu mahnı sözlərinə zidd olsa da, adamı ölüm döşəyindən qaldıracaq gücə sahibdir. Xəstə yatağında yatsan, bu mahnını dinləyəndə elə ordaca oynamaq istəyi yaradar adamda. Keyfinin ən pis vaxtında belə əhvalına rəng qatar..

"Camaat nə deyər?" fobiyası

 Biz həyatımız boyu el sözü, qonşu, qohum, tanış sözünü öz arzularımızdan, istəklərimizdən daha yuxarı başa qoymuşuq. O sözlərlə oturub- durmuşuq. Heç cürə özümüzü, öz həyatımızı yaşaya bilməmişik. “El sözü” bir məhbəs olub bizim üçün. Bu sözlərə  həbs olmuşuq, onu aşacaq cəsarəti özümüzdə tapa bilməmişik. “Camaat nə deyər?” qanımızı gənə kimi sorub, bizi öz boyumuzdan qat-qat uca divarlar arxasına sürükləyib.

“Anası savadsız olan xalq kordur”

Yazımı böyük xeyriyyəçi H.Z. Tağıyevin sözü ilə başlamaq istəyirəm: “Anası savadsız olan xalq kordur”. Bəli, xeyriyyəçi millətin, cəmiyyətin tərəqqisində, ailədə qadının rolunu düzgün qiymətləndirmiş, eləcə də, bu zərif çiyinlər üzərinə düşən böyük yükə də işarə etmişdir.

Savadlı qadın yaxşı tərbiyəçi, yaxşı valideyn, yaxşı həyat yoldaşı, yaxşı aşpaz, yaxşı iş qadını və s. ola bilər. Amma nədənsə, bir çox valideynlər sənətə yiyələnmələri, təhsil almaları, iş tapmalarında və s. kimi məsələlərdə oğlan övladlarını irəli çəkir, qız uşaqlarını ikinci planda saxlayırlar.

Günəşi gördüm

 

Bu həyatda mütləq ediləcək şeylərdən biri də günəşin doğuşunu dənizdən seyr etməkdir. Nə bilim, deyirlər ha, ölmədən öncə edilən, on, yüz, iki yüz və s. şey. Bax, onlardan biridir bu. Siyahının başında durmalıdır. Yaşadığın müddətdə də ən az bircə dəfə olmalıdır.. Sevdiyinlə birgə seyr edəsən dünya gözü ilə. Bu, təkcə romantika deyil, həm də ümiddir.. Yeni sabahlar üçün yaşamaq istəyi, hər şeyin daha gözəl olma ümidi..

Sürəyyaya və İslama atılan daş

“Sürəyyanı daşlamaq”(The stoning of Soraya M.) Bu filmə aylar öncə baxıb göz yaşlarımı saxlaya bilməmişdim, ağladıqca ağlamışdım. Ən son Xalid Hüseyninin “Min möhtəşəm günəş” əsərini oxuduğumda bütün qadınlar adına ağlamışdım. Onların çətinlikləri, məruz qaldıqları işgəncələr, haqsızlıqlara rəğmən səslərini içində boğmalarına ağlamışdım. Qadın olmaq çətindir.. Bu şablon cümləni qurmalı oluram.

Sürəyyaya və İslama atılan daş

“Sürəyyanı daşlamaq”. Bu filmə aylar öncə baxıb göz yaşlarımı saxlaya bilməmişdim, ağladıqca ağlamışdım. Ən son Xalid Hüseyninin “Min möhtəşəm günəş” əsərini oxuduğumda bütün qadınlar adına ağlamışdım. Onların çətinlikləri, məruz qaldıqları işgəncələr, haqsızlıqlara rəğmən səslərini içində boğmalarına ağlamışdım. Qadın olmaq çətindir.. Bu şablon cümləni qurmalı oluram.

Film həqiqətən olmuş bir əhvalata söykənir. Keçmiş iran səfirinin oğlu Freidoune Sahebjam Fransada yaşayan jurnalistdir. Bir gün İran kəndlərinin birində maşını xarab olanda Sürəyyanın qohumu Zəhra onu bir yolla evinə dəvət edir. “Qadınların səsi burda dəyərsizdir. Səsimi özünlə birgə aparmağını istəyirəm” deyib kənddə baş verən tükürpədici hadisəni danışmağa başlayır..” The Stoning of Soraya M. “adlı gerçək əhvalat kitab şəklində 1994- cü ildə oxucuların ixtiyarına veriləndə qısa zamanda bestseller olur. 2009- cu ildə isə kitab ABŞ-da İran əsilli rejissor Cyrus Nowrasteh tərəfindən ssenariləşdirilir.

1986- cı il. İranda Ayətullah Xomeyni dövrü. Qadınlar mal kimi alınıb-satılır, döyülür, olmazın işgəncələrə məruz qalır. Mollalar şəriət və din pərdəsi adı altında qadınları hər cür qadağalarla qıfıllayıb. Sürəyyanın ərinin 14 yaşlı bir qıza gözü düşür və onunla evlənmək istəyir. Şəriət bunu, düzdür, qadağan etmir, amma əri ailə qayğılarından ( 2 oğlunu özü ilə götürüb, qızları və Sürəyyanı başından etmək istəyir) xilas olmaq niyyətindədir. Buna görə də bir yolu qalır, o da Sürəyyanı şərləyib onu zina etməkdə günahlandırmaq. Həmin vaxt kənd sakinlərindən birinin arvadı rəhmətə gedir və balaca uşağı və ərinə pul qarşılığında Sürəyya qulluq etməyə başlayır. Sürəyyanı necə olur- olsun ortadan qaldırmağı planlayan əri üçün bu göydəndüşmə fürsət olur. Zina edən bir qadının cəzası isə rəcm, yəni daş-qalaq olunmaqdır. . Ən ağrıdıcı isə Sürəyyanın atasının və 2 oğlunun daşına hədəf olması olur. Bir ana üçün ən ağırı,ölümdən də betəri budur elə. Beləcə, bütün kənd yığışıb Sürəyyanı “Allahın əmri ilə” daş-qalaq edir. Kənd əhli rəcmin uğurlu keçməsinə görə bir-birini təbrik edib “Allah razı olsun” deyir və gecə bu münasibətlə şənlikləri başlanır. Sürəyyanın parçalanmış cəsədini isə itlərə yem edirlər. Gecə yarısı Zəhra sümüklərini yığıb basdırır. Amma ona söz verdiyi kimi, hekayəsini, kiçik kəndin böyük cinayətini bütün dünyaya bəyan edir..

Sürəyya filmdə günahkar olsaydı belə, bu cür cəzanın tətbiqi yenə də insanlıqdan kənar olardı. Heç bir səbəb bir insanı bu cür vəhşiliklə öldürməyə rəvac vermir, verməməlidir. Amma çox təəssüf ki, bu gün belə  Səudiyyə Ərəbistan, Pakistan, Əfqanıstan kimi ölkələrdə rəcm həyata keçirilir. Sürəyya döyülüb öldürülən, incidilən, haqsızlıqlara məruz qalan, azadlıqları buxovlanmış, susdurulmuş, gün görməyən qadınların bir növ simvoludur.

İnsanlar tarixən vəhşiliklərini, amansızlıqlarını həyasızlıqla din adına yazıb onu da ləkələyiblər. Və filmi izləyənlərdə ikili fikir formalaşa bilər:” İslam elə budur”, “Yox, əsl İslam bu deyil, Quranda rəcm deyilən bir şey yoxdur” və s.

Elə bu gün də vəziyyət 86- cı ildən elə də fərqlənmir. Zorlanan bir qadının yubkasının qısalığı ölçülür. Qısa, açıq- saçıq geyinibsə, demək, elə günah özündə olub, kişiyə şarait yaradıb. Gecə vaxtı hansısa qadına sataşıblarsa, yenə də “gecə vaxtı onun çöldə nə işinin olması” məsələ olur. Bu gün namus üstündə neçə-neçə qadın öldürülür. Hər bir halda qadın günahkar, kişi isə haqlıdır. “Namus keşikçiləri”nin həmişə daşlamağa bir Sürəyyası olur.

“Olmayın riyakarlıq edənlərdən-

Bir yandan Quranı yüksək səslə oxuyarkən

Digər yandan əxlaqsızlığını gizlətdiyini zənn edənlərdən” Hafizin filmdə deyilən bu sözləri elə bu günümüzlə də ayaqlaşır..

Zülfü Livanelinin "Mutluluk"u

Oktyabrın növbəti kitabı da Zülfü Livanelinin “Mutluluk”u oldu. Zülfü Livanelinin mahnıları bir çox dinləyicinin könlünə yol tapıb. Elə təkcə “Güneş topla benim için” mahnısı bir çoxlarının sevimlisi olub. Onun yazıçılıq istedadını bu il öyrənmiş oldum. Araşdırdığımda məlum oldu ki, yazıçı Türkiyədə sevilərək oxunur. Zülfü Livanelini “Serenad” əsəri ilə oxumaq istəyirdim, amma qarşıma “Mutluluk” çıxdı, mən də onu geri qaytarsam, mutluluk məndən üz döndərər deyə düşündüm ))

Kitabı bəyəndim. Yazıçının axıcı dili, dəst- xətti, hekayəçiliyi var. Oxucunu intizarda, maraqda saxlaya bilir. Yazıçı kitabda Türkiyəni əsrlərdir, elə bu gün də narahat edən problemlərdən bəhs edir, çirkinliklərin  fərqinə vardırır, düşündürür.

Roman təkcə maddi sıxıntısı olan, adət-ənənə, namus basqıları altında qalıb, yarı-yarımçıq qalan insanların deyil, həyatda yaxşı mövqe tutmuş, yaxşı işi, ailəsi, həsəd aparılacaq çevrəsi, yaşamı olanların da əskikliklərini anladır.

Oktyabr qoxulu kitab- "Bu işte bir yalnızlık var"

  Adətən, oxuduğum kitabları diqqətlə seçirəm. Bu kitab mənə nə qazandıracaq, nə öyrədəcək deyə çox çək-çevir edirəm. Hansısa kitabı oxuyandan sonra vaxt itkisi olduğunu düşünəndə əsəbiləşirəm, heç cürə özümü bağışlaya bilmirəm. İndi isə bu soyuq oktyabr günlərində vaxtım gen-bol olduğuna görə vaxt itkisini filanı düşünmürəm. Çoxdandı adı ilə tanış olduğum Tuna Kiremitçinin “Bu işte bir yalnızlık var” kitabını oxumağa başlayıram.

Bir gecənin pleylisti :)

Gecə uzun, dinləyəcək çox mahnı var. Payizin hüznü də bir az çökübsə üstünə, bir az darıxmaq havasındasansa mahnıların işi yaman qəlizdi :) sənə təsəlli verməli, doyurmalı, lazım gəlsə, bezdirməlidir də. Bir  oktyabr gecəsinin bir neçə mahnısını paylaşıram. Bir yaz günü, yaxud yayda balkonda oturub "dinləməyə hardan başlasam" deyə özümə sual versəm, bəlkə bunu xatırlayıb dinləyəcəyəm. Bu gecədən sonra isə bu mahnıları təsadüflər xaric, dinləməməyə çalışacağam. Qoy bir az darıxım onlar üçün :)

"Bir axşam taksidən düşüb payıza"...

Rəssam Leonid Afremov

Payız da gəldi buralara: bir az kədərli, bir az həzin, daha çox soyuq..Sanki illərdir payız olmayıb,bax o həvəslə gəlib payız. Fəsillərin də ayağı sürüşkən olub, biri digərinin ayağını tapdayır, biri o birinin yerinə keçmək istəyir, sərhədlərini pozur. Sanki oktyabr dekabrla müqavilə bağlayıb belə soyuq olacağına dair..
 Payız niyə ayrılıq fəsli kimi xatırlanır, bilmirəm. Amma payız sevgi fəsli olmalıdır, insanlar daha çox qucaqlamalıdır bir-birini. Bəlkə elə payızın, qışın soyuğu buna görədir? Biz sevdiklərimizə daha çox sarılaq deyə..

"Agora" filmi və tarixdə ilk qadın filosof

 Aleksandro Amenabarın “Aqora” filmi bizə İsgəndəriyyə kitabxanasında yaşamış, tarixə adını filosof, riyaziyyatçı, astronom kimi yazdıran gözəl qadın Hipatiyanın hekayəsini anladır.

"Yalnızlıq paylaşılmaz"

 Bəzi insanlar yalnızlıqlarını hər cür zir-zibillə, tör-töküntü ilə pozmağa hazırdırlar. Təki həyatlarında biri olsun, təki onlar dostlarına, rəfiqələrinə “hə,mənim də sevgilim var” deyə bilsinlər. Amma yalnızlıq hər cür zibillə doldurulmağa layiq deyil axı. İnsan yalnızlığını uca tutmalıdır. İnsan özü üçün dəyərli olmalıdır ilk növbədə, sonra o dəyəri kimdənsə tələb edə , gözləntiləri ola bilər.

Bir səhər yuxudan durub...

 Dünyadan köçənlər üçün aylarla, bəzən illərlə yas tutulmasının əleyhinə olmuşam. Düzdü, bəzi vaxtsız itkilərlə razılaşa bilmir adam, olmur, alınmır. Amma həddindən artıq göz yaşlarının başqa bir bədbəxtlik hazırlayacağı fikrinə də inanmışam. Və müşahidələrim bu fikrimi təsdiqləyib bir çox halda..

 Bəzən foto albomları, xatirələri vərəqləyib yaddaşının tozlu rəflərini təmizləyirsən. Görürsən ki, hamı ordadı. Keçmişi bu günlə calaşdıranda əskik qalan o qədər şey olur ki. Boşluqlar görürsən: insan boşluqları..Və onda görürsən ki, heç bir şey şəkillərdəki kimi ola bilməz. Onda görürsən ki, illər keçib, uşaqlıq arxada qalıb, qırışlanıb insanlar,qocalıb, köçüblər dünyadan. Puzzle tamamlanmamış qalır..

 Onda şairin “bir səhər yuxudan durub özünü uşaq görəsən.Görəsən  hamı evdədi, ölənləri sağ görəsən” mümkünsüz misraları yadına düşüb dərin bir ah çəkirsən..

"The Dreamers" haqqında

İtalyan rejissoru Bernardo Bertoluççinin "The Dreamers" filminə baxan bir çoxları çılpaq gəzmək kimi bir arzuya da düşə bilərlər. Filmdə aktyorlar elə rahatlıqla, sərbəst çılpaq gəzirlər ki, yayda belə baxsan, əynindəki paltarlar ağırlıq edər adama. Sanki Adəmlə Həvva cənnət meyvəsindən heç dadmayıblar. Çılpaqlıq o qədər safdı filmdə.

Sizi 60- cı illər Fransasına aparacaq, o dövrlərin hadisələrini otağınıza gətirəcək-möhtəşəm mahnıları ilə. Film seks, kino sevgisi, siyasət və fəlsəfə üçbucağında cərəyan edir. İzləyənlər güclü mövzusunu, insest əlaqələri, pornoqrafiyanı və s.qeyd edə bilərlər. Bununla belə, filmdə qarışıqlıq var, çaşırsan bəzən rejissor nə demək istəyir.

Siqaret dumanlı səs

Tom Ueytsi dinləyib sevirdim, amma onun haqqında oxuduqdan sonra mənim üçün daha özəl biri oldu. İnternetdə onun haqqında en qədər məlumat var, hamısını bura yazmaq istəmirəm. Maraqlananlar özləri daha ətraflı öyrənə bilərlər. Amma bir neçə məlumatı qeyd edəcəyəm.

Ünvansız darıxmalar gecəsi

Və yenə gecələrdən ünvansız, səbəbsiz darıxmalar gecəsidi.

Mahnıların fonunda darıxmalar..

Hə,indi fonda Edith Piaf səslənir."Autumn leaves"i özünəməxsus oxuyur.

Sən də heç bilmirsən, payız üçün darıxırsan, hansısa mahnının sözləri, hansısa mahnı üçünmü, dünyaya niyə fransız bir qadın kimi gəlmədiyin üçün, yoxsa dünyaya gəlişində gecikdiyin, yaşamaq istədiyin hansısa keçmiş zaman üçünmü?Səbəb çoxdu, amma heç birini təyin edə bilmirsən.

Içindəki o hüzün ki var..Həə,bəlkə sevdiklərini bircə-bircə itirən o yanıqlı səsin sahibinə-Edith Piafamı üzülürsən? Bəlkə sən də ən sevdiklərini itirməkdən qorxursan? Bəlkə yox,qorxursan elə.

Gecənin fonunda indi də Eric Clapton-"Autumn Leaves" deyir.

Yenə ünvasız darıxmalar...

Bəlkə elə payız üçün darıxmısan...

Ayın arxasındakı günəş

   Xalid Hüseyninin son illlərdə bestseller olan  “Çərpələng uçuran” və “Min möhtəşəm günəş” əsərləri bir çoxlarımıza Əfqanıstan haqqında bilmədiyimiz informasiyaları vermişdi. ”Əfqanıstanda uşaqlar var, uşaqlıq yoxdur” cümləsi əsərin özünə bərabər bir mesaj idi bəlkə də. Elə təkcə bu cümlədən bir xeyli təsirlənmişdik. Bu əsərlər bir daha göstərdi ki, əslində, KİV bizə gerçəkliyi bütün üzü ilə göstərmir.Bu qədər informasiya içində biz sadəcə tək bir tərəf görürük:müharibə,talibanla amerikan əsgərlərinin qarşıdurması, ölənlər, yaralananlar, evsiz-eşiksizlər və sairə bu kimi məlumatlar. Xalid Hüseyni bilmədiyimiz bir çox həqiqətləri bizə göstərə bildi.

Qadağan olunmuş səs

İranın qadağan olunmuş səsi.. Söhbət Mohsen Namjoodan gedir. Milyonlarla dinləyicisi var bu musiqiçinin. Bizim ölkədə də bir çoxları tanıyır, sevir, bir çoxları da hələ xəbərsizdir. Xəbərsiz olanlar üçün bəri başdan deyim ki, dinləyin..Mütləq..

Facebook yaradıcılığı :)

 Həyatımızın bir qismi, bəlkə də tam qismi facebookla bağlıdı. Yazırıq-pozuruq, cızma-qara edirik, paylaşa bildiklərimizi paylaşırıq, paylaşa bilmədiklərimizi də (P.S.bu xəsis adamlara aiddir- paylaşmaqda xəsis olanlar )) ) saxlayırıq özümüzə. "Nə düşünürsən?" sualı bizim içimizi- çölümüzü qoyur ortaya. Özümüzü ələ verib, açırıq sandığın ağzını )) Bu qədər niyə uzunçuluq etdim, bilmədim heç. Arada nəsə fikirlər dolaşır adamın beynində, paylaşır filan. Amma müəyyən vaxtdan sonra özünə də maraqlı olur geridə qalanlara bir nəzər salmaq. Ona görə bəzi statuslarımı bloquma yerləşdirmək qərarına gəldim. Özümü ölümsüzləşdirirəm))

"Velosiped oğruları" (Ladri di biciclette).Bir italyan filmi..

"Ladri di biciclette"

(Похитители велосипедов, Bisiklet hırsızları)

  Çoxdandı bu filmə baxmaq istəyirdim, nəhayət, dünən baxdım. Film deyirəm e sizə... Heç film boyu çay, kofe içmək belə ağlıma gəlmədi.

Məncə, yoxsulluğu ən gözəl anladan filmlərdəndi.

Somerset Moem- Ay və qara qəpik

   Dahi insanların dəli olması artıq ehtimal deyil, faktdır.
  Somerset Moemin “Ay və qara qəpik” əsərindən yazmaq istəyirəm. İngilis yazıçısı S.Moem bu əsərini
İmpressionizmin məşhur rəssamlarından biri Pol Qogenin həyatından ilhamlanaraq yazıb.

Erix Mariya Remark- “Qərb cəbhəsində yenilik yoxdur”

Erix Mariya Remark- “Qərb cəbhəsində yenilik yoxdur”

Əsər I Dünya müharibəsində gənc əsgərin düşüncələrindən bəhs edir. 19 yaşlı Paul Boymer məktəbdən birbaşa cəhbəyə göndərilir və müharibənin dəhşətləri, amansızlığı, günahsız ölən insanları, gözləri qarşısında əlil olan, ölən dostları, onların iztirablarının şahidi olur.
Kitab yazıçının şahidi olduğu hadisələr əsasında yazılıb. Oxucular müharibənin bütün dəhşətlərini duyur və bəlkə də müharibəyə Remark qədər dərin nifrət yaradar ikinci bir yazıçı yoxdur.

Erix Mariya Remark- “Qərb cəbhəsində yenilik yoxdur”

Əsər I Dünya müharibəsində gənc əsgərin düşüncələrindən bəhs edir. 19 yaşlı Paul Boymer məktəbdən birbaşa cəhbəyə göndərilir və müharibənin dəhşətləri, amansızlığı, günahsız ölən insanları, gözləri qarşısında əlil olan, ölən dostları, onların iztirablarının şahidi olur. Kitab yazıçının şahidi olduğu hadisələr əsasında yazılıb. Oxucuların müharibənin bütün dəhşətlərini duyur və bəlkə də müharibəyə Remark qədər dərin nifrət yaradar ikinci bir yazıçı yoxdur. Müəllif yazır: “Bu kitab nə ittiham, nə də etirafdır. Bu yalnız müharibədə məhv olan nəsillərdən deyil, həmçinin qəlpələrdən xilas olmalarına baxmayaraq, müharibə qurbanlarına çevrilən insanlardan bəhs etmək cəhdidir.” “Qərb cəbhəsində yenilik yoxdur” bütöv halda, ən azından 50 dildə 20 milyon tirajla yayılıb. Bu, İncildən sonra dünyada ən çox nəşr olunan kitab hesab olunur. Kitab 1933- cü ildə nasistlər tərəfindən yandırılır, yazıçı 1938-ci ildə ölkə vətəndaşlığından çıxarılır. Romanın italyan nəşri isə 1929-cu ildə Mussolini tərəfindən qadağan edilir. Kitabdan sitatlar: “Həyat burada, ölümün sərhəddində cüzi bir xətt təşkil edir.” “Sağ qalmağımız təsadüfdən asılıdır…Məhz bu təsadüflərdən asılılıq bizi laqeydləşdirmişdi.” “Mən 20 yaşlı gəncəm. Amma həyatda tərəddüd, ölüm, qorxu və hədsiz kədərlə mənasız ,kor-koranə sürünmələrin qarışığından başqa bir şey görməmişəm. Görürəm ki, millətləri bir-birinin üstünə qaldırırlar, insanlar kor kimi iradəsinə tabe olaraq bir-birilərini öldürürlər. Onlar nə etdiklərini, hansı günaha sahib olduqlarını da bilmirlər. Görürəm ki, dünyada ən ağıllı başlar bu dəhşətləri uzatmaq üçün silahlar icad edir, sonra isə öz hərəkətlərinə daha incə şəkildə bəraət qazandırmaq üçün söz də tapırlar. Mənimlə birlikdə bizdə, bizimlə vuruşan ölkələrdə, bütün dünyada olan yaşıdlarımın hamısı –bütöv bir nəsil bunları görür, bu dəhşətləri yaşayır... İllərdən bəri biz öldürməklə məşğul olmuşuq. Həyat haqqında anlayışımız ancaq ölümdən ibarətdir..” “Bu müddət ərzində tərbiyəmizi o dərəcə dəyişdilər ki, on il məktəb həyatında bu tərbiyəni ala bilməzdik. Biz öyrəndik ki, təmizlənmiş bir düymə, Şopenhauer’in dörd bəndindən daha vacibdir. Biz əvvəlcə təəccüblə, ürəkyanğısı və laqeydliklə əmin olduq ki, burada göründüyü kimi hafizə yox, ayaqqabı şotkası, fikir yox, nə vaxtsa qurulmuş sistem, azadlıq yox, sərt hərbi təlim həlledicidir. Biz öz istəyimizlə əsgər olduq.” “Yer dünyada əsgərdən başqa heç kim üçün bu qədər əhəmiyyətli ola bilməz. Güclü atəş zamanı ölüm qorxusundan qorunmaq üçün üzünü, bədənini yerə sıxıb uzandığı an torpaq onun yeganə dostu, qardaşı və anası olur. O, özünün qorxu və qışqırıqlarını yerin sükutunda boğur. Yer onu ağuşuna alır, qoruyur, yenidən on saniyə qaçmağına və deməli on dəqiqə yaşamağına icazə verir. Onu gizlətmək üçün yenidən alır, amma bəzən həmişəlik.” “Biz bir-birimizə qarşı doğmalıq hissini tamamilə itirmişdik. Acı baxışlarımız hansı isə bir dostumuza dikiləndə onu böyük çətinliklə tanıya bilirdik. Bir sanki hansı isə bir kələk və qorxulu bir sehrin köməyilə hələ də qaç a və öldürə bilən hissiyyatsız ölülərdik” “Bağışla məni, dostum..Axı bizə əvvəldən niyə demirlər ki, siz də bizim kimi yazıq insanlarsıniz, analarınız bizim analarımız kimi oğulları üçün eyni dərd çəkirlər, siz də bizim kimi ölümqabağı qorxursunuz,eyni ölüm və eyni ağrılarımız olur? ..əgər silahı və hərbi formanı çəxardıb atsaq sən də Kat və Albert kimi qardaşım ola bilərdin. Ömrümdən 20 ili götür və ayağa qalx. Daha çox götür ,çünki onunla nə edəcəyimi bilmirəm” “Müharibə bizim üçün ölümə səbəb olan xərçəng və vərəm, qrip və dizinteriya kimidir.” “Bizi yaşadığımız həyat, daimi təhlükənin , həyəcanlı ölüm gözləntilərinin və tənhalığın yaratdığı xüsusi mövcudluq forması doğmalaşdırıb” “O, 1918ci ildə, hərbi məlumatlar yalnız bir cümlədən – “Qərb cəbhəsində dəyişiklik yoxdur!” – cümləsindən ibarət olan sakit və rahat bir gündə öldürüldü.”

Yaşamaq yanğısı. Qulağını kəsən rəssam haqqında..

  Qulağını kəsib bir qadına yollayan rəssam. Vinsent Van Qoqla bu məlumatdan sonra maraqlanmağa başlamışdım.

Kitabları sevdirən müqəddəs insanlar

Bilirsiniz, sizə oxu vərdişini aşılayan insanları heç unutmayın. Əminəm ki, bir çoxlarının istiqamət verəni- kompası olub, kitabları kimsə sevdirib kimlərəsə. Bax, o adamlar müqəddəsdirlər...

 

"Yağış"dan sonra günəş çıxır

Uzun müddətdən bəri baxmaq istədiyim bir film var idi: Baran,yəni yağış. İranlı rejissor Məcid Məcidinin filmi. Məcidinin “Sərçələrin nəğməsi”,”Cənnətin rəngi” və “Cənnətin uşaqları” filmlərindən sonra bu filmin  də təsirli olacağına şübhə etmirdim. Və ehtimalım özünü doğrultdu..Məcidi izləyicini təsirləndirmək,bəzən də ağlatmaq üçün səy göstərir, bir az sentimentallıq edir. Bu bir az da pafoslu ola bilər. Amma nəsə o qədər də hiss olunmur. Nəzərə alsaq ki, tamaşaçılar bir çox hallarda elə sentimentallığa qaçır. İran filmlərinin özəlliyi ondandır ki,insana müəyyən dəyərləri öyrədir, unudulmuşları xatırladır, bir az tərbiyələndirir, mənəvi cəhətdən zənginləşdirir.Hollywood filmlərindən fərqli olaraq, heyvani yox, insani keyfiyyətləri göz önünə sərir. Məsələn,elə baxdığım filmdə qızın çətinliklərə və işinin çoxluğuna baxmayaraq göyərçinləri yemləməsi kimi..

"Sərçəciyin hekayəsi"

 "Sərçəciyin hekayəsi"

Edit Piaf haqqında yazmaq lazım idi...Həm özüm üçün nəsə cızma-qara kimi saxlamaq,həm onun mahnılarına və fransız musiqisinə sonsuz sevgimdən dolayı..Bir də filmin isti-isti təəssüratlarını aradan uzun müddət keçəndən sonra oxumaq maraqlı olur..

  Edit Piaf haqqında heç bir məlumatım olmayanda təsadüfən fransız musiqilərinə sevgimə görə axtarışlarım məni ona “çatdırmışdı”.Dinlədim,çox sevdim..Amma ağlıma gəlməmişdi ki,onun haqqında da maraqlanım.Yenə də təsadüfən onun bioqrafiyasını oxudum və bundan sonra onu daha diqqətlə dinləməyə başladım.Ağrılı həyat yolu var idi Editin.Və nəhayət, bu günlərdə “La vie en rose” (Жизнь в розовом цвете) – “Çəhrayı həyat” avtobioqrafik filminə baxdım və deyə bilərəm ki, Edit Piafın yeri  artıq bir başqadı qəlbimdə..

Bir "Sevgi" haqqında

 Ötən il Avstriyalı rejissor Mixael Hanekenin “Sevgi” filmi Kann kinofestivalının baş mükafatını aldı, Amerikada isə 2013-cü ilin əcnəbi dildə “ən yaxşı film” nominasiyasında Qızıl Qlobusa layiq görüldü.Və film 85- ci Oskar mükafatlarına əsas nominasiyalarda namizədlər siyahısındadı.

  Kannın qalib filminin adının “Amour” (Sevgi) olduğunu öyrənəndə nədənsə bu adda film mənə bəsit göründü.Ya da sevgi elə çoxunun “çeynədiyi”çeynənmiş ad idi deyə.Bilmirəm..Amma filmin necə olacağı çox maraqlı idi,dünya ondan danışırdı çünki...